14 Σεπτεμβρίου: Ημέρα Εθνικής Μνήμης της Γενοκτονίας των Ελλήνων της Μικράς Ασίας από το Τουρκικό Κράτος
Η 14η Σεπτεμβρίου έχει καθιερωθεί ως Ημέρα Εθνικής Μνήμης της Γενοκτονίας των Ελλήνων της Μικράς Ασίας από το Τουρκικό Κράτος, κατόπιν απόφασης του ελληνικού Κοινοβουλίου στις 24 Σεπτεμβρίου του 1998, με τον Ν. 2645/1998. Επιπλέον έχει αναγνωριστεί από τη Διεθνή Ένωση Μελετητών Γενοκτονιών (International Association of Genocide Scholars) ως Ημέρα Γενοκτονίας των Ελλήνων. Η επιλογή της μέρας έγινε συμβολικά, αφού συμπίπτει με τη μέρα πυρπόλησης και καταστροφής της Σμύρνης.
Πρόκειται για την σκόπιμη, οργανωμένη και προσχεδιασμένη απόπειρα του εθνικιστικού κεμαλικού κινήματος για εξόντωση του ελληνισμού που κατοικούσε εντός της εδαφικής εμβέλειας της νεοσυσταθείσας σύγχρονης Τουρκίας μετά και την οριστική ήττα του ελληνικού στρατού στο μέτωπο της Ανατολής. Τα οδυνηρά αποτελέσματα αυτού του εγκληματικού εγχειρήματος, το οποίο είναι ευρέως γνωστό με τον όρο Μικρασιατική Καταστροφή, ήταν περίπου 600 χιλιάδες νεκροί και 1.5 εκατομμύριο πρόσφυγες που εξαναγκάστηκαν σε άτακτη φυγή προς την Ελλάδα. Η πυρπόληση της Σμύρνης αποτέλεσε την ταφόπλακα στην υπερχιλιετή ύπαρξη του ελληνικού στοιχείου στην Εγγύς Ανατολή και έφερε συνέπειες οι οποίες δεν έχουν καταγραφεί στο σύνολό τους αλλά και δεν έχουν, μέχρι σήμερα, εξαλειφθεί.
Το δράμα της Μικρασιατικής τραγωδίας στιγμάτισε τη σύγχρονη ελληνική ιστορία. Η σημασία του μικρασιατικού χώρου ως ζωτικού ήταν πολύ μεγάλη για τους Έλληνες. Η μακραίωνη παρουσία του ελληνισμού στη γη της Ιωνίας, ο αξιομνημόνευτος πολιτισμός που ανέπτυξαν, οι πατρογονικές εστίες, ακόμη και οι τάφοι των προγόνων, χάθηκαν για πάντα και η Ελλάδα περιορίστηκε με μιας στα σημερινά της σύνορα. Πέρα από τους εκατοντάδες χιλιάδες νεκρούς που σφαγιάστηκαν και ατιμάστηκαν, θύματα του τυφλού εθνικισμού, ο βίαιος εκπατρισμός αποτέλεσε ανεπανόρθωτο πλήγμα κατά των προσφύγων, αλλά και κατά των επόμενων γενεών τους. Το τραύμα που είχαν να διαχειριστούν ήρθε σε απόλυτη κορύφωση με την απρόθυμη, και στα όρια της εχθρικής, υποδοχή και αντιμετώπιση που έτυχαν από τους γηγενείς κατοίκους του ελλαδικού χώρου.
Παρόλα ταύτα, δεν παραδόθηκαν, δεν το έβαλαν ποτέ κάτω, αντίθετα επιβίωσαν και διατήρησαν στο έπακρο την προσφυγική τους ταυτότητα, την οποία κατάφεραν με μόχθο να διαφυλάξουν και να την διοχετεύσουν και στις επόμενες γενιές. Επιπρόσθετα, συγχωνεύτηκαν, συνέστησαν προσφυγικούς συλλόγους και έτσι μετατράπηκαν σε φορείς για τη διάσωση και διάδοση του μικρασιατικού πολιτισμού, καθώς και των ηθών και εθίμων που έφεραν από τους τόπους καταγωγής τους.
Ως Ιστορικό Αρχείο Προσφυγικού Ελληνισμού, του οποίου βασικός σκοπός και αντικείμενο είναι η διαφύλαξη, η διάσωση και η ανάδειξη του μικρασιατικού πολιτισμού, τιμούμε την Ημέρα Εθνικής Μνήμης της Γενοκτονίας των Ελλήνων της Μικράς Ασίας, τιμούμε τη μνήμη των ανθρώπων που έχασαν τη ζωή τους και αυτών που υπέστησαν βίαιο ξεριζωμό. Με γνώμονα το ότι η μνήμη είναι δύναμη αναγνωρίζουμε το χρέος μας να τη διαφυλάξουμε, ενάντια στο σκοτάδι της ιστορικής λήθης.
